มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลล้านนา น่าน ใช้ AI ออกแบบลายผ้าทอ “ลายปากไหโบราณ” สืบสานภูมิปัญญาท้องถิ่นสู่ผลงานสิทธิบัตร
ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.นงนุช เกตุ๊ย หัวหน้านักวิจัย พร้อมด้วยคณาจารย์และนักศึกษาจาก มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลล้านนา น่าน ได้นำเทคโนโลยี ปัญญาประดิษฐ์ (AI) มาประยุกต์ใช้ในการออกแบบลายผ้าทอ “ลายปากไหโบราณ” เพื่อสืบสานภูมิปัญญาท้องถิ่นและต่อยอดงานหัตถกรรมพื้นบ้านให้ก้าวทันยุคดิจิทัล
ผลงานการออกแบบลายผ้าด้วย AI ชิ้นนี้มีการเขียนโค้ดเพิ่มเติมและผสมผสานกับเครื่องมือ Generative AI เพื่อสร้างลวดลายต้นแบบจำนวนหลายแบบ ก่อนผ่านการคัดเลือกโดยชุมชนและทีมวิจัย เหลือเพียง 1 ลายสำหรับผลิตจริง ทั้งนี้ ลายผ้าที่ได้ถูกจดทะเบียนเป็น สิทธิบัตรการออกแบบผลิตภัณฑ์ ซึ่งได้รับการคุ้มครองทรัพย์สินทางปัญญานานถึง 10 ปี
ผศ.ดร.นงนุช เปิดเผยว่า จุดเริ่มต้นของแนวคิดนี้มาจาก โครงการยุวชนอาสา ที่ต้องการนำองค์ความรู้ด้าน AI ซึ่งเป็นเทรนด์เทคโนโลยีปัจจุบัน ไปช่วยพัฒนาชุมชน โดยสอนการใช้เครื่องมือ Generative AI เพื่อสร้างสรรค์ลวดลายผ้าใหม่ที่ยังคงอัตลักษณ์ท้องถิ่นไว้
ขั้นตอนการดำเนินงานเริ่มจากการลงพื้นที่ วิสาหกิจชุมชนผ้าทอบ้านเสาหลวง ตำบลบ่อสวก จังหวัดน่าน เพื่อเก็บข้อมูลเรื่องราวและอัตลักษณ์ของลาย “ปากไหโบราณ” มาตั้งเป็นพรอมต์ (prompt) สำหรับใช้ในระบบ AI พร้อมนำภาพถ่ายลายผ้าตัวอย่างและแนวคิดจากชุมชนกว่า 100–150 ภาพ มาใช้เป็นข้อมูลนำเข้าในโปรแกรม Stable Diffusion เพื่อสร้างลวดลายใหม่ที่ยังคงโครงสร้างเดิมแต่มีความร่วมสมัยมากขึ้น
จากนั้น ทีมวิจัยได้คัดเลือกลายที่ได้จาก AI ประมาณ 10 ภาพ ส่งให้ช่างทอในชุมชนพิจารณาว่าสามารถนำไปขึ้นกี่ได้จริงและเหมาะสมตามหลักการออกแบบ ก่อนจะคัดเลือกสุดท้ายเป็นลายต้นแบบสำหรับผลิตจริง
ผลงานลายผ้า AI ดังกล่าวจะจัดแสดงในงาน Super AI Engineer: The Flip National AI Exhibition ระหว่างวันที่ 22–23 ตุลาคม 2568 ณ ศูนย์การค้าเซ็นทรัล พระราม 9 กรุงเทพฯ
